-โดยปกติแล้วลำดับในการลงแช่น้ำนั้นตามใจคนอาบเลย　แต่เพื่อรักษาความสะอาดของน้ำร้อนในบ่อ การล้างตัวให้สะอาดก่อนลงแช่น้ำนั้นเป็นมารยาทที่ดี　และการล้างตัวด้วยน้ำอุ่นก็เป็นการช่วยให้ร่างกายชินกับความร้อนด้วย　เพราะฉะนั้นลำดับแรกควรราดน้ำอุ่นหรือล้างตัวคร่าว ๆ ด้วยฝักบัวก่อนจะดีกว่า　และการอาบน้ำหลังแช่น้ำร้อนจะทำให้สิ่งสกปรกถูกชำระได้ง่ายขึ้น ดังนั้นลำดับที่สมเหตุสมผลที่สุดคือ "ล้างตัวคร่าวๆ -> แช่น้ำร้อน -> อาบน้ำชำระร่างกาย"

-ออนเซ็นกับเหล้าญี่ปุ่นนั้นอาจเป็นของคู่กัน　แต่เมื่อคิดถึงสุขภาพแล้ว　การดื่มแอลกอฮอล์ในระหว่างแช่น้ำร้อนหรือก่อนลงแช่น้ำร้อนนั้นอันตรายมากจึงไม่แนะนำเลย　แต่ว่าก็มีออนเซ็นที่ขายเครื่องดื่มแอลกอฮอล์เช่นพวกเหล้าญี่ปุ่นและเบียร์อยู่ อย่าง "ไดอิจิ ทาคิโมโตะคัง" ที่โนโบริเบทสึออนเซ็นก็มีขายเหล้าญี่ปุ่นและเบียร์　ฯลฯ　"โคอุนโซ" ที่ชิโอะบาระออนเซ็นก็สามารถดื่มเหล้าเพลินในขณะแช่เท้าได้ แล้วก็ยังมีพื้นที่แช่เท้าในอาคารจัดแสดงผลิตภัณฑ์ที่ทำเป็นบาร์ของ "โออิตะออนเซ็นสะ" ที่เบปปุฮัตโตะด้วย ดังนั้นถ้าแค่แช่เท้าก็สามารถดื่มได้โดยไม่ต้องกังวลมากนัก

-ยังไม่ทราบถึงเหตุผลที่แท้จริง แต่เป็นความเชื่อต่อ ๆ กันมาว่าในช่วงยุคหลังสงครามซึ่งเป็นยุคที่ตู้เย็นยังไม่เป็นที่แพร่หลายในบ้านเรือนคนทั่วไป　โรงอาบน้ำเซนโตได้นำตู้เย็นมาใช้เพื่อเสิร์ฟเครื่องดื่มเย็น จนได้ติดต่อผูกขาดการค้ากับบริษัทธุรกิจนมวัว และหลังจากแช่น้ำร้อนร่างกายจะสูญเสียน้ำเนื่องจากมีเหงื่อออกจึงจำเป็นที่จะต้องดื่มน้ำชดเชย ในระยะหลังนี้ก็มีเครื่องดื่มเกลือแร่วางขายเพิ่มมากขึ้นด้วย

-อันนี้ก็เป็นความเชื่อต่อ ๆ กันมาเช่นกัน　ประเทศญี่ปุ่นเป็นประเทศที่มีภูเขาไฟที่ยังไม่ดับมากกว่า 100 ลูก และมีน้ำพุร้อนผุดขึ้นตามธรรมชาติมากที่สุดในโลก ดังนั้นจึงคาดว่าสภาพแวดล้อมที่คุ้นชินกับน้ำพุร้อนอาจเป็นสาเหตุหลักที่ทำให้วัฒนธรรมออนเซ็นมาไกลถึงขนาดนี้　นอกจากนี้การมีทรัพยากรณ์น้ำที่อุดมสมบูรณ์จากเงื่อนไขทางภูมิประเทศและภูมิอากาศก็ส่งผลให้วัฒนธรรมเซนโตเติบโตอย่างรวดเร็วอีกด้วย　เมื่อพูดถึงเซนโต　ในปัจจุบันนี้อ่างอาบน้ำได้ถูกนำมาใช้ในครัวเรือนเป็นที่แพร่หลายทั่วไป (เกินกว่า 95%) ทำให้เซนโตลดน้อยลงไปจากตอนสมัยยุคทองมาก แต่วัฒนธรรมที่ชื่นชอบห้องอาบน้ำใหญ่ ๆ โปร่งโล่งสบายก็ยังคงฝังรากลึกอยู่จนทุกวันนี้

-ตามคำนิยามของญี่ปุ่น ออนเซ็น คือ "น้ำที่มีอุณหภูมิเกิน 25 ℃ ขึ้นไป หรือน้ำที่มีสารประกอบแร่ธาตุเฉพาะผสมอยู่เกินกว่าระดับที่กำหนดขึ้นไป　หรือน้ำที่มีสารประกอบแร่ธาตุอื่นโดยรวมมากกว่า 1,000 mg/kg ขึ้นไป" ส่วนเซนโตเป็นสถานที่สำหรับอาบน้ำที่เรียกว่าโรงอาบน้ำสาธารณะ เซนโตนั้นไม่จำเป็นว่าจะต้องเป็นออนเซ็นแต่ก็มีเซนโตที่เป็นออนเซ็นอยู่ด้วย　อย่างเช่นเขต "โอตะ" ในโตเกียวก็มีเซนโตที่เป็นออนเซ็นเยอะมาก โดยปกติแล้วจะสามารถใช้บริการเซนโตได้ในราคามาตรฐานที่จังหวัดกำหนด (ที่โตเกียว ผู้ใหญ่ 470 เยน)　สำหรับบริการหลัก ๆ นอกจากห้องอาบน้ำแล้วก็ยังมีพื้นที่ให้พักผ่อนเล็ก ๆ น้อย ๆ　และมีบริการเครื่องดื่มขายด้วย　จึงเป็นสถานที่ที่คนในท้องถิ่นจะมาใช้บริการในชีวิตประจำเป็นส่วนมาก　ส่วนซูเปอร์เซนโตนั้นราคาแพงกว่าเซนโตทั่วไป โดยมีอ่างอาบน้ำหลายฟังก์ชัน มีทั้งร้านอาหาร ภัตตาคาร บางแห่งมีบริการนวดและสปาด้วย จึงเป็นสถานที่สำหรับไปพักผ่อนกับครอบครัวหรือเพื่อนฝูง

-ที่ญี่ปุ่นมีน้ำพุร้อนบำบัดอยู่ 10 ชนิด น้ำพุร้อนบำบัดคือออนเซ็นที่มีคุณสมบัติช่วยในการบำบัดอาการบางชนิดโดยการแช่หรือดื่ม　แต่กลับกันก็มีข้อห้ามสำหรับผู้มีอาการบางชนิดที่อาจได้รับผลเสียต่อร่างกายจากการลงแช่ด้วย　ส่วนคุณสมบัติต่อผิวพรรณก็จะมีสรรพคุณในการเคลือบผิว　(น้ำพุร้อนที่มีคลอไรด์, ซัลเฟต ฯลฯ) สรรพคุณในการชำระล้างสิ่งสกปรกและทำความสะอาดสิ่งตกค้าง　(ออนเซ็นประเภทอัลคาไลน์) และยังมีออนเซ็นที่ช่วยให้เลือดลมไหลเวียนดีและเติมออกซิเจนกับสารอาหารเข้าสู่ผิว (น้ำพุร้อนคาร์บอนไดออกไซด์)　เป็นต้น　ภาพต่อไปนี้เป็นการเปรียบเทียบความอบอุ่นของร่างกายที่แช่ในน้ำพุร้อนคาร์บอนไดออกไซด์กับในน้ำประปาต้ม

น้ำพุร้อนที่มีคุณสมบัติเป็นกรดหรือกำมะถันจะมีจุดเด่นคือสามารถฆ่าเชื้อโรคได้ดีแต่ก็ระคายเคืองผิวมากเช่นกัน ดังนั้นผู้ที่มีผิวบอบบางจึงควรล้างน้ำฝักบัวอีกครั้งหลังแช่น้ำด้วย นอกจากนี้ถึงจะเป็นออนเซ็นที่ดื่มได้แต่ก็ไม่ควรดื่มแบบไม่ลืมหูลืมตา การดื่มน้ำออนเซ็นนั้นควรดื่มโดยควบคุมปริมาณตามที่กำหนดว่าสามารถดื่มได้

-คาดว่ามีคนใช้เพื่อลดอุณหภูมิร่างกายที่อุ่นจนร้อนเกินไปอยู่ไม่น้อยทีเดียว โดยส่วนมากจะอยู่คู่เป็นเซ็ตกับซาวน่า　การอาบน้ำร้อนแล้วเปลี่ยนเป็นน้ำเย็น　หรือการอาบน้ำร้อนสลับเย็นนั้นยังไม่อาจทราบถึงสรรพคุณหรือที่มาได้　แต่ว่ากันว่าสามารถช่วยเรื่องระบบประสาทอัตโนมัติและช่วยฟื้นฟูพละกำลังหลังจากเหน็ดเหนื่อยจากการออกกำลังกายได้ ทั้งนี้ ควรหลีกเลี่ยงการลงแช่น้ำเย็นเกินไปในทันที　เนื่องจากจะเป็นภาระหนักต่อหัวใจ

-ผ้าขนหนูนั้นจะวางไว้บนศีรษะขณะที่แช่น้ำก็ได้　กรณีที่ถ้าผ้าขนหนูหล่นลงไปในน้ำ　ให้รีบเอาออกให้เร็วที่สุด　และถ้าใช้ผ้าขนหนูชุบน้ำเย็นวางบนศีรษะจะช่วยป้องกันอาการวิงเวียนหรือวูบได้　หากชุบน้ำ ให้บิดผ้าที่ด้านนอกบ่อน้ำร้อน

-ไม่จำเป็นต้องกลั้นผายลม　แต่ควรระวังไม่ให้มีอุจจาระหลุดติดออกมาด้วย　เด็กทารกเมื่อร่างกายอบอุ่นจะถ่ายง่ายจึงควรเฝ้าดูแลเป็นพิเศษ ส่วนจะไปเข้าห้องน้ำกลางคันก็ไม่เป็นไรแต่เมื่อกลับมาแล้วก็อย่าลืมล้างร่างกายและส่วนลับให้สะอาดก่อนลงแช่น้ำอีกครั้ง

-เป็นที่รู้กันว่ารังสีที่ใช้ในออนเซ็นนั้นอ่อนมากจึงไม่ส่งผลร้ายต่อร่างกาย　ที่เด่น ๆ ก็มีออนเซ็นมิซาสะของจังหวัดทตโตริ, มุระสึกิออนเซ็นของจังหวัดนีงาตะ, ยุโนะยามะออนเซ็นของจังหวัดมิเอะ เป็นต้น รังสีจะถูกดูดซึมทางปอดในขณะที่หายใจ ดังนั้นจะดีมากถ้าหายใจลึก ๆ ในขณะที่แช่น้ำ

-ไม่เป็นเช่นนั้น ออนเซ็นบำบัดมีอยู่ 10 ประเภท โดยที่มีมากที่สุดคือออนเซ็นที่มีคลอไรด์และออนเซ็นธรรมดา

-เทียบแล้วเวลาที่ไม่ค่อยมีคนก็จะเป็นช่วงเช้าตรู่กับช่วงกลางคืนที่ดึกมาก ๆ　แต่พื้นอาจจะลื่นได้ตามลักษณะเฉพาะของแต่ละน้ำออนเซ็นดังนั้นจึงควรระวังด้วย　เรียวกังหรือโรงแรมบางที่มีบ่อรวมชายหญิง บางที่ก็จะมีชุดสำหรับใส่คลุมตอนลงออนเซ็นให้ยืมด้วย นอกจากนี้ยังมีบ่อครอบครัวที่สามารถเข้าได้เฉพาะกลุ่มครอบครัวหรือเพื่อนที่มาด้วยกัน และยังมีออนเซ็นแบบเช่าเหมาด้วย หากอายมากจริง ๆ ก็สามารถลองไปเพลิดเพลินกับบ่อแบบส่วนตัวเหล่านี้แทนได้

-ไม่ทราบอย่างแน่ชัด　แต่ที่เมียวเค็งออนเซ็น "เท็งคูโนะโมริ" ในจังหวัดคาโงชิมะนั้นมีวิลล่าหลายหลังอยู่ทั่วทั้งภูเขา ราคา 2 คนต่อ 1 คืนอยู่ที่ราว 3 แสนถึง 5 แสนเยน ถ้าเช่าเหมาทั้งภูเขาจะอยู่ที่ 5 ล้านเยน นอกจากนี้ก็ยังมีห้องวินด์เซอร์สวีทของโรงแรมโทยะโกะวินด์เซอร์ ที่ราคา 2 คน 1 ห้องอยู่ที่ 8 แสนเยน (พร้อมอาหารเช้า)　แต่คิดว่าพวกโรงแรมหรูในประเทศและรีสอร์ทต่างประเทศที่แพงกว่านี้ก็น่าจะมีอีกเยอะ (หัวเราะ)

-การขัดผิวหรือขี้ไคลในบ่อแช่น้ำนั้นโดยมารยาทแล้วไม่สมควรอย่างยิ่ง และออนเซ็นเล็ก ๆ ที่เป็นแบบเติมน้ำตลอดด้วยน้ำจากแหล่งกำเนิดบางที่ก็ห้ามใช้แชมพูหรือสบู่ด้วย ในสถานที่เหล่านั้นแน่นอนว่าการขัดถูขี้ไคลย่อมทำไม่ได้แน่นอน ถ้าหากต้องการขัดจริง ๆ ควรลองสอบถามกับทางสถานที่ดูก่อน บางที่ก็มีออนเซ็นที่มีบริการขัดขี้ไคลในห้องเดี่ยวด้วย

-เรื่องขนตามร่างกายนั้นไม่มีปัญหา ส่วนเรื่องรอยสักนั้น สถานที่ที่ปฏิเสธการเข้าแช่ออนเซ็นแม้รอยสักจะมีขนาดเล็กเพียงนิดเดียวก็มีไม่น้อย　แต่ก็ยังมีสถานที่แช่ออนเซ็นที่อนุญาตให้เข้าแช่ได้หากใช้เทปหรือพลาสเตอร์ปิดแผลปิดรอยสักหรือใส่เสื้อรัชการ์ด　อุตส่าห์มาเที่ยวแล้วถ้าลงแช่ออนเซ็นไม่ได้ก็น่าเสียดายแย่　จึงควรสอบถามถึงนโยบายเกี่ยวกับรอยสักกับทางสถานที่ก่อนล่วงหน้า　ส่วนอ่างในห้องของเรียวกังและบ่อครอบครัวนั้นลงแช่ได้ไม่มีปัญหา

เป็นอย่างไรกันบ้างกับคำถามเกี่ยวกับออนเซ็นและเซนโต ? สุดท้ายนี้ ได้ขอคำแนะนำจากอาจารย์โกโต สำหรับคนที่ไม่รู้ว่าจะลงแช่อย่างไรดี　ได้ความว่า　"ลองแช่โดยคำนึงจากจุดประสงค์ depends on the purpose ดูไหมครับ ? หากแช่น้ำอุ่น ๆ นาน ๆ ก็จะรู้สึกผ่อนคลาย แต่ถ้าแช่น้ำร้อน ๆ แบบเร็ว ๆ ก็จะรู้สึกสดชื่นกระปรี้กระเปร่า"

ถึงแม้จะมีมารยาทพื้นฐานอยู่แต่วิธีเพลิดเพลินกับการอาบน้ำของแต่ละคนนั้นไม่เหมือนกัน ดังนั้นอาบให้สนุกในแบบของตัวเองได้เลย ที่ญี่ปุ่นมีออนเซ็นและเซนโตเยอะมากจึงอยากให้ลองไปเพลิดเพลินกับวัฒนธรรมการแช่น้ำร้อนที่สามารถปรับให้สอดคล้องกับความต้องการได้อย่างลงตัว

[ผู้ให้สัมภาษณ์ในครั้งนี้]
อาจารย์ยาสุอากิ โกโต (ศาสตราจารย์, นักวิจัยหลักสถาบันพัฒนาสุขภาพญี่ปุ่น)