เหตุผลที่ทำไมญี่ปุ่นถึงมีภัยพิบัติมากมายมี 4 ข้อ ดังนี้

・ลักษณะที่ตั้ง
เป็นที่รู้กันดีว่าทั่วโลกมีแผ่นเปลือกโลกอยู่ประมาณ 10 แผ่น โดยเกาะญี่ปุ่นตั้งอยู่บนแผ่นเปลือกโลก 4 แผ่น
เมื่อมีแผ่นเปลือกโลกหลายแผ่น จะทำให้เกิดภัยพิบัติจากการปะทุของภูเขาไฟและแผ่นดินไหวซึ่งเกิดจากพลังงานการเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลกนั่นเอง
ในบรรดาแผ่นดินไหวที่มีความแรงมากกว่า 6.0 ซึ่งเกิดขึ้นทั่วโลกระหว่างปี 1996 ถึงปี 2005 นั้น เกิดที่ประเทศญี่ปุ่นถึง 20.8% หากคำนวณจากขนาดพื้นที่ซึ่งเป็นที่ตั้งของประเทศทั่วโลกที่มีเพียง 0.25% แล้ว จึงถือว่ามีอัตราการเกิดแผ่นดินไหวในประเทศญี่ปุ่นเยอะมากเลยทีเดียว

・สภาพภูมิอากาศ
ประเทศญี่ปุ่นตั้งอยู่ในเขตภูมิอากาศมรสุมเอเชีย ด้วยมรสุมเอเชียทำให้เหมาะกับการทำอุตสาหกรรม เช่น เกษตรกรรม เพราะมีน้ำอุดมสมบูรณ์ แต่อีกด้านหนึ่งก็ทำให้เกิดอุทกภัยจากฝนตกหนักบ่อยครั้งเช่นกัน นอกจากนั้น ผลกระทบที่มีต่อลักษณะสภาพอากาศมรสุมเอเชียที่เกิดจากปัญหาโลกร้อนในช่วงนี้ ก็รุนแรงขึ้นอีกด้วย
เมื่อตรวจสอบข้อมูลของพื้นที่กว่า 1,000 แห่ง ทั่วประเทศญี่ปุ่นด้วยระบบรับข้อมูลอุตุนิยมวิทยาโดยอัตโนมัติ จำนวนการเกิดฝนตกหนักตลอดทั้งปีมีแนวโน้มจะเพิ่มขึ้นตลอดระยะเวลา 30 ปี และยังคาดการณ์ว่าจะเกิดฝนตกหนักเพิ่มขึ้นอีกจากการจำลองสภาพอากาศในแบบต่าง ๆ

・สภาพภูมิประเทศ
พื้นที่ประเทศญี่ปุ่น มี “ภูเขา”“เนินเขา”กว่า70% ดังนั้น จึงมีธรรมชาติที่สวยงามและอุดมสมบูรณ์ ทั้งภูเขา และแม่น้ำ แต่เนื่องจากขนาดพื้นที่ของประเทศแคบ ทางลาดชันของภูเขาจึงมีจุดเด่นอยู่ที่สูงชัน อันตราย และถล่มง่าย นอกจากนั้นแม่น้ำที่ไหลออกมาจากต้นน้ำบนภูเขาก็ไหลเร็ว จึงเกิดอุทกภัย เช่น น้ำหลากได้ง่าย

・โครงสร้างเมือง
การเพิ่มของขนาดประชากรหรือ การเติบโตของเมือง ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงทางภูมิประเทศ มีการขยายเมือง เช่นการสร้างภูเขาหรือเนินเขาโดยฝีมือมนุษย์ การถมทะเล เพื่อใช้พื้นที่ในประเทศแคบ ๆ ให้เกิดประโยชน์สูงสุด เป็นต้น ผลลัพธ์คือ มีการสร้างเมืองและบ้านเรือนอยู่ติดกับแม่น้ำ, ทะเล และภูเขาไฟ เป็นจำนวนมาก จึงเกิดความเสียหายจากดินถล่ม แผ่นดินสูญเสียความแข็งแรงง่ายขึ้น เรียกได้ว่าอาศัยอยู่ใกล้ชิดกับภัยพิบัติเลยก็ว่าได้

ว่ากันว่าทั่วโลกมีแผ่นเปลือกโลกอยู่ประมาณ 10 แผ่น โดยเกาะญี่ปุ่นตั้งอยู่บนแผ่นเปลือกโลก 4 แผ่น ประเทศญี่ปุ่นจึงมีแผ่นดินไหวบ่อยครั้ง นอกจากนี้ แผ่นเปลือกโลกทั้ง 4 แผ่น มี 3 แผ่นที่ไขว้ซ้อนกัน 2 แห่งในทะเลบริเวณที่ไกลจากฝั่งคันโต ถือว่าตั้งอยู่บนจุดที่มีพลังอันซับซ้อนที่ไม่มีที่ไหนเทียบได้ในโลกเลยทีเดียว
ภัยพิบัติจากแผ่นดินไหว นอกจากจะมีสึนามิแล้ว ยังก่อให้เกิดอาคารสิ่งก่อสร้าง ทั้งอาคารและบ้านเรือนพังถลาย, ไฟไหม้, ดินถล่ม, พื้นแยก สำหรับในส่วนของตัวเมือง จะเกิดการบาดเจ็บจากการร่วงหล่นของสิ่งของจากตึก ไฟฟ้า, แก๊ส, น้ำประปาใช้งานไม่ได้ เส้นทางการคมนาคมถูกตัดขาด, โทรศัพท์โทรติดยาก เป็นต้น

ในปัจจุบัน ที่ประเทศญี่ปุ่น มีภูเขาไฟที่ยังไม่ดับถึง 111 แห่ง ซึ่งถือเป็น 7% จากทั่วโลก เมื่อมีวัตถุมุดเข้าไปอยู่ใต้เกาะญี่ปุ่นพร้อมกับเปลือกโลกและเปลี่ยนเป็นแม็กม่าภายใน แม็กม่าที่สะสมอยู่ภายในจะเพิ่มปริมาณมากขึ้น จนปะทุออกมาและเกิดเป็นภูเขาไฟ ดังนั้น จึงพบภูเขาไฟกระจายหลายจุดบนร่องลึกก้นมหาสมุทรซึ่งเป็นจุดที่แผ่นเปลือกโลกดันกันอยู่
เมื่อภูเขาไฟปะทุ จะเกิดหินกระเด็นออกมากจากการระเบิด เกิดกระแสของไพโรคราสติก (การไหลของเถ้าภูเขาไฟที่มีความร้อนสูงและก้อนหินขนาดใหญ่) เกิดดินไหลบริเวณภูเขาไฟคือ การที่หิมะถูกละลายจากความร้อน ไหลลงมาพร้อมกับหินดินทราย และเกิดเป็นเถ้าภูเขาไฟ

โดยเฉพาะเถ้าภูเขาไฟจะปลิวไปได้ไกลหลายสิบหลายร้อยกิโลเมตร ก่อให้เกิดผลกระทบต่อสังคมในวงกว้าง เช่น สร้างความเสียหายให้กับผลผลิตทางการเกษตร, เกิดผลกระทบต่อเครื่องบิน, ทำให้การจราจรเป็นอัมพาต เป็นต้น นอกจากนั้น ยังมีกรณีที่เกิดผลกระทบต่อสุขภาพด้วย เช่น หากหายใจนำเถ้าภูเขาไฟเข้าไปจะทำให้หายใจลำบาก และผิวที่สัมผัสเถ้าภูเขาไฟก็อาจก่อให้เกิดการอักเสบและคันได้

ในบรรดาความกดอากาศต่ำเขตร้อนที่เกิดขึ้นในทะเลเขตร้อน ความเร็วลมสูงสุด ที่มีความเร็วมากกว่า 17.2 เมตร ต่อวินาที จะเรียกว่า “ไต้ฝุ่น” ตั้งแต่เดือนกรกฎาคม ถึงประมาณเดือนตุลาคม มีไต้ฝุ่นที่ขึ้นฝั่งหรือเข้าใกล้ประเทศญี่ปุ่นมากที่สุด ก่อให้เกิดฝนตกหนัก น้ำท่วม ลมแรง และน้ำทะเลสูง ความเสียหายจากไต้ฝุ่นที่ผ่านมา ก่อให้เกิดน้ำขังจากฝนตกหนัก, คันกั้นน้ำแตก, บ้านเรือนพังเสียหาย, เรือถูกพัดเกยตื้นจากลมแรง ผู้คนบาดเจ็บจากการถูกลมพัด หรือสิ่งของปลิวมาชน
นอกจากนี้ ประเทศญี่ปุ่นยังเป็นประเทศที่มีช่องเขาและภูเขาที่มีทางลาดชันเยอะ เมื่อเกิดฝนตกหนักจากพายุไต้ฝุ่น จึงเกิดหน้าผาถล่ม ตะกอนดินไหลและน้ำหลากได้ง่าย

ในกรณีที่ไต้ฝุ่น, ฝนตกหนัก, ลมแรง ก่อให้เกิดความเสียหายขนาดใหญ่ ทางกรมอุตุนิยมวิทยาจะประกาศ “เตือนภัยสภาพอากาศ”เพื่อให้ทุกคนระวังภัย ตัวอย่างเช่น ประกาศเตือนภัยน้ำท่วม, ประกาศเตือนภัยลมแรง, ประกาศเตือนภัยหิมะตกหนัก เป็นต้น

ช่วงนี้ มีภัยพิบัติขนาดใหญ่ในระดับที่คาดไม่ถึง ซึ่งเกิดจากสภาพอากาศแปรปรวน ในกรณีที่ความเสียหายใหญ่กว่าระดับการประกาศเตือนภัยสภาพอากาศดังกล่าว จะเปลี่ยนมาใช้ “ประกาศเตือนภัยพิเศษ” ในทางตรงกันข้าม หากระดับความเสียหายที่คาดการณ์น้อยกว่าระดับของการประกาศเตือนภัยสภาพอากาศ จะเปลี่ยนมาใช้ “ระวังภัยสภาพอากาศ”
ตัวอย่างเช่น ยิ่งไต้ฝุ่นเข้าใกล้มากเท่าไร การระวังภัย จะถูกเปลี่ยนเป็นการเตือนภัย และหากกำลังของไต้ฝุ่นอ่อนลงเมื่อไหร่ การเตือนภัยก็จะถูกเปลี่ยนเป็นการระวังภัย สรุปว่า ระวังภัย, เตือนภัย, เตือนภัยพิเศษ จะถูกเปลี่ยนไปตามขนาดความเสียหายที่คาดการณ์ได้

นอกจากนั้น พอเข้าหน้าร้อนยังมี “ข้อมูลระวังภัย~” อย่างเช่น “ข้อมูลระวังภัยคลื่นความร้อน” “ข้อมูลระวังภัยพายุหมุน” ให้เห็นทุกวันอีกด้วย ซึ่งนี่เป็นแค่การแสดงข้อมูลสภาพอากาศเท่านั้น จึงมีความหมายที่ต่างจากการระวังภัย
ตัวอย่างเช่น ถ้าเข้ากลางฤดูร้อนจะมีข้อมูลระวังภัยคลื่นความร้อนให้เห็นทุกวัน ซึ่งจุดนั้นไม่ใช่การระวังภัยเป็นแค่ข้อมูลที่ต้องการให้ระวังเท่านั้น

ประเทศญี่ปุ่นเป็นเกาะที่มีรูปร่างยาวจากตะวันออกถึงตะวันตก และมีทะเลล้อมรอบ เส้นขอบทะเลมีรูปร่างซับซ้อน จึงเกิดความเสียหายจากสึนามิได้ง่าย สาเหตุที่ทำให้เกิดสึนามิส่วนใหญ่คือแผ่นดินไหว ดังนั้นแม้จะเป็นประเทศเกาะเหมือนกัน แต่ประเทศอังกฤษไม่มีแผ่นดินไหวจึงไม่เกิดความเสียหายจากสึนามินั่นเอง
ในปัจจุบัน เนื่องจากเราไม่สามารถคาดเดา การเกิดสึนามิได้อย่างแม่นยำ การหนีขึ้นที่สูง หนีให้ไกลจากทะเลที่สุดเท่าที่จะทำได้ หลังเกิดแผ่นดินไหวจึงเป็นสิ่งที่สำคัญมาก นอกจากนั้น สึนามิยังมีระลอกสอง ระลอกสาม แม้คลื่นจะสงบไปแล้ว การหลบภัยอย่างต่อเนื่องก็เป็นสิ่งที่จำเป็น

หลังเกิดภัยพิบัติ ภัยพิบัติที่เกิดอาจก่อให้เกิดความเสียหายอื่น ๆ ตามมาเรียกว่า ภัยพิบัติทางอ้อม ตัวอย่างเช่น ไฟไหม้หลังเกิดแผ่นดินไหว ถูกทับจากอาคารถล่ม ความเสียหายของหน่วยกู้ภัย หรือโรคระบาดจากการแช่น้ำ
ภัยพิบัติทางอ้อมอาจชะลอการฟื้นฟูบ้านเมืองได้ ดังนั้น แผนการรับมือเพื่อป้องกันจึงเป็นสิ่งสำคัญ แผนการรับมือภัยพิบัติทางอ้อม หลังเกิดแผ่นดินไหว คือ การยกเบรกเกอร์ลง หรือการติดกระดาษเพื่อบอกให้คนรู้ว่าอาคารมีโอกาสที่จะถล่มลงมา

ประเทศญี่ปุ่นมีภัยพิบัติทั้งฝนตกหนัก, ลมแรง, แผ่นดินไหว เหมือนกันทุกปีทั่วประเทศ แม้แต่ชาวญี่ปุ่นเอง ก็มีคนที่ถึงจะเห็นประกาศเตือนภัย หรือระวังภัย ก็ไม่เข้าใจว่าอันตรายแค่ไหน จนหนีไม่ทันและก่อให้เกิดความเสียหาย ดังนั้น เราควรเตรียมตัวเมื่อเกิดเหตุฉุกเฉิน รวมทั้งควรจะมีความรู้เกี่ยวกับภัยพิบัติติดตัวไว้ด้วย